Współczesne kierunki pedagogiczne
Niektóre ze współczesnych kierunków pedagogicznych wydają się niezbyt współczesne, bowiem powstały w pierwszej połowie zeszłego wieku. Pedagogika Montessori, Steinera, Deweya jako już stuletnie weteranki mogłyby być przedmiotem zainteresowań historii wychowania. A jednak… Koncepcje pedagogiczne ich autorów nadal są aktualne, mało tego: nadal nowatorskie i postrzegane jako alternatywne.
Dlaczego tak się dzieje? Dlaczego stare kierunki wciąż wydają się rewolucyjne i zaskakujące? Na to pytanie z kolei stara się odpowiedzieć (między innymi) pedagogika krytyczna, która próbuje zrozumieć przyczyny skostnienia, zamrożonego konserwatyzmu edukacji masowej, edukacji „głównego nurtu”. Pomiędzy starymi a najnowszymi spośród współczesnych kierunkami (w tym pedagogiką krytyczną właśnie) znajdziemy koncepcję Freineta, metodę wychowania bez porażek Gordona czy porozumienie bez przemocy (Nonviolent Communication, NVC) jego ucznia Rosenberga, podejście Reggio Emilia angażujące rodziców na równi z uczniami i nauczycielami, a także pedagogikę emancypacyjną Freirego i pomysł na społeczeństwo bez szkoły Illicha. Społeczeństwo bez szkoły jest miłe także Holtowi, jednemu z głównych ideologów edukacji domowej. Antypedagodzy i autorzy nurtu Amication chcieliby uwolnić społeczeństwo nie tylko od szkoły, ale i od wychowania w ogóle.
Poza autorskimi projektami i akcjami edukacyjnymi na pedagogikę mają wpływ także koncepcje filozoficzne, takie jak personalizm, filozofia dialogu czy egzystencjalizm lub postmodernizm. Te nurty oddziałują na sposób postrzegania ucznia, nauczyciela i optymalnych relacji między nimi, a także na interpretację samej idei wychowania. Jako szersze perspektywy mogą się krzyżować z kierunkami autorskimi, np. można być trenerem NVC o poglądzie egzystencjalnym lub personalistycznym lub antypedagogiem o poglądach postmodernistycznych.
Ważne są także dwa kierunki, w których kryje się postulat, by edukacja szkolna była adekwatna do aktualnej rzeczywistości: pedagogika ekologiczna i pedagogika międzykulturowa. Ta ostatnia jest na tyle istotna, że poświęcamy jej osobne zajęcia.